Antypodręcznik. Jak zbudować niewidzialne miejsce?
Projekt„Antypodręcznik. Jak zbudować niewidzialne miejsce” wykorzystuje sztukę jako narzędzie do pracy z lękami i traumami, łącząc zaproszonych twórców i twórczynie, pacjentów i personel Szpitala dla Nerwowo i Psychicznie Chorych w Rybniku.
Zakłada tymczasowe zawieszenie standardowych reguł i procedur postępowania na terenie placówki. Częścią tego procesu jest przekroczenie sposobu funkcjonowania instytucji totalnej, w której oddziela się terapeutów od pacjentów, wytyczając granicę pomiędzy tym, co uznawane za normalne, i tym co podlega medykalizacji i równocześnie wykluczeniu z przestrzeni społecznej z zakorzenionymi w niej kategoriami użyteczności i produktywności.
Jednym z istotnych elementów współpracy podejmowanej w ramach projektu jest kryterium a-hierarchiczności zachęcające do wymieniania się kompetencjami i uczenia od siebie nawzajem. Wątek ten wpisuje się w tytułowe pojęcie antypodręcznika, sygnalizujące działania wymykające się opisowi, nakierowane na proces, pobudzenie kreatywności i samoświadomości, nastawione na budowanie tymczasowej wspólnoty zamiast tworzenia obiektów w ramach tradycyjnie rozumianych działań plastycznych wchodzących w skład standardowych metod terapeutycznych.
Antypodręcznik jako neologizm wyrażający niemożność sformułowania jednej metody pracy z psychiką w kryzysie podkreśla znaczenie aktywności artystów i artystek podjętych in-situ, bez ambicji całościowego, systemowego ujęcia, zakorzenione w konkretnej sytuacji i czasie.
Tłem dla realizowanych działań jest zabytkowa architektura instytucji. Budynki poszczególnych oddziałów i otaczający je park zostały potraktowane jako soczewki skupiające osady przeszłości, kondensujące uciszane głosy, zapomniane historie. W architekturze kompleksu szpitalnego, jak w każdym starzejącym się organizmie, w którym pełno zatorów, napięć, bólów reumatycznych i śladów po dawnych kontuzjach, znaleźć można wiele opustoszałych pomieszczeń, labiryntowych korytarzy, nieczynnych klatek schodowych, drzwi zamkniętych na kłódki, pustych szafek, nieużywanych przedmiotów, nieczytelnych napisów wydrapanych na murze otaczającym teren szpitala.
Wykorzystanie architektury szpitala jako narzędzia do pracy z pamięcią pacjentów i pacjentek, ujawnia ambiwalencje wpisaną w tytułowe niewidzialne miejsce z jednej strony rozumiane jako instytucja zepchnięta na marginesy społecznej widzialności, z drugiej bezpieczna przestrzeń wewnętrzna, której budowanie wpisane jest w proces powrotu do równowagi psychicznej.
wystawa w CSW Kronika
18 listopada 2023 ‒ 12 stycznia 2024
artyści: Paweł Błęcki, Jagoda Dobecka, Magdalena Franczak, Karolina Grzywnowicz, Jolanta Jastrząb, Natalia Kopytko, Barbara Kubska, Dominik Ritszel, Paweł Szeibel
kuratorka: Marta Lisok
współpraca kuratorska: Dominik Ritszel, Jolanta Jastrząb
wernisaż: 18.11 (sobota), w godz. 19:00-21:00
koncert: Monument Zero, godz. 20:00
identyfikacja: Marcin Wysocki
Dokumentacja fotograficzna wernisażu
Mapa, instalacja 2022
Praca zrealizowana w ramach projektu badawczego pt „Z sobą i o sobie, czyli spotkanie z pacjentem, w poszukiwaniu strategii diagnozy i weryfikacji w działaniu arteterapeutycznym przez sztuki wizualne” ( autorstwa Jolanty Jastrząb, Katarzyny Krasoń)
Koncepcja obiektu: Dominik Rtszel i Jolanta Jastrząb
Wykonanie obiektu: Paweł Staszewski
Pacjenci stworzyli plan ważnych dla nich miejsc znajdujących się na terenie szpitala, obejmującego budynki poszczególnych oddziałów i otaczający je park. Stał się on inspiracją do zaprojektowania pomnika, nasączonego wspomnieniami związanymi z pobytem na terenie instytucji, procesem terapii i zdrowienia, opierającego się na archiwum prywatnych kartografii opisujących doświadczenia związane z czasem spędzonym w szpitalu.
foto: Marcin Wysocki
Ściana, video, 2023
W ramach wystawy „Antypodręcznik. Jak zbudować niewidzialne miejsce” prezentuję pracę będącą efektem zrealizowanego przeze mnie projektu na Oddziale Psychiatrii Sądowej o Wzmocnionym Zabezpieczeniu w Klinicznym Szpitalu Psychiatrycznym SPZOZ w Rybniku. Jego dokumentacja pozostaje wizualnie niedostępna, ograniczona do fragmentów wypowiedzi pacjentów podczas wspólnego budowania ściany na bazie wcześniej stworzonych prac. Uniemożliwienie odbiorcom śledzenia całości procesu, który wydarzył się podczas spotkań z pacjentami ma na celu podkreślenie potrzeby odejścia od traktowania działań wykorzystujących sztukę w kategoriach wytworu czy efektu, pokazując ją jako narzędzie kształtowania świadomości, pole wymiany doświadczeń.
Koncepcja video: Dominik Ritszel i Jolanta Jastrząb
Montaż: Dominik Ritszel.
Transkrypcja: Marta Rosół
foto: Marcin Wysocki
